Co sprawia, że krój pisma wygląda tak jak wygląda? Projekt kształtu liter jest oczywiście głównym czynnikiem, ale w żadnym wypadku nie jedynym. Niebagatelny wpływ na wygląd składanego tekstu mają odstępy tzw. światła między literami. Powinno się zatem zwrócić na nie baczniejszą uwagę przy wyborze fontu.
Odstępy międzyliterowe
| |
 |
|
U góry: kombinacje liter ze zbyt dużymi i zbyt małymi odstępami powodują nierównomierność szarości tekstu.
U dołu: Poprawiona wielkość świateł daje przyjemny i czytelny rezultat. |
Gdy rozpatrujemy odstępy między literami to odnosimy się do ilości czystej przestrzeni (światła) pomiędzy znakami, która rzutuje na rozstrzelenie lub zwartość zapisanej danym fontem linijki tekstu. Odstępy w foncie są wstępnie ustalone przez wytwórcę lub projektanta, ale powinny być trochę modyfikowane w zależności od użytego rozmiaru. Odstępy międzyliterowe w tekstach powinny być proporcjonalnie większe niż w tytułach. Powód? Małe rozmiary liter wymagają więcej światła między nimi aby zagwarantować dobrą czytelność. I odwrotnie - gdy użyty jest font w dużym rozmiarze, przytulone do siebie litery tworzą słowa, których ogólny kształt jest łatwiejszy w percepcji.
Mimo, że wielkość odstępów międzyliterowych może być podyktowana osobistym gustem lub trendami w typografii (np. czcionki lat siedemdziesiątych były bardziej ścisłe niż dzisiejsze) to jednak cel jaki powinien przyświecać we wszystkich przypadkach pozostaje zawsze ten sam: wszystkie kombinacje liter powinny dawać wrażenie równomiernej kolorystyki i jednolitości faktury. Cel ten jest trudniejszy do osiągnięcia niż mogłoby się wydawać. Nieregularne kształty wielu znaków powodują problemy przy pewnych kombinacjach z ich sąsiadami. Wtedy w sukurs przychodzi kerning.
| |
 |
|
Pierwszy i drugi wiersz: zarówno „A” jak i „V” wyglądają dobrze w zestawieniu z literami z pionowym brzegiem. Trzeci wiersz: występując jednak obok siebie - światło między nimi jest zbyt duże. Czwarty wiersz: właściwy kerning poprawia obraz problemowych par liter takich jak te. |
Kerning
Kerning to pojęcie określające modyfikację odstępu pomiędzy dwoma konkretnymi literami; stąd określenie para kerningowa. Najczęściej kerning powoduje zmniejszenie światła między literami, tylko niekiedy jest on odpowiedzialny za zwiększenie odstępu. Pary kerningowe tworzy się po to, aby wyregulować odstęp między dwiema literami wtedy, gdy standardowe światło jest niewłaściwe. Klasycznym przykładem jest odstęp między wielkimi literami „A” i „V”. Normalnie zarówno „A” jak i „V” zajmuje tyle miejsca aby końce ich ukośnych kresek prawie dotykały pionowej kreski litery „H”. Gdy jednak „A” i „V” są sąsiednimi literami światło między nimi jest ewidentnie zbyt duże. Wprowadzony kerning takiej pary liter ustala odstęp dający pożądane wrażenie optyczne.
Większość fontów posiada od dwustu do pięciuset określonych par kerningowych. Font wysokiej jakości może mieć ich ponad tysiąc.
Można się jadnak zastanawiać gdzie leży granica rozsądku w dodawaniu kolejnych par kerningowych. Czy dobry font to taki który posiada tysiące par kerningowych (na wszelki wypadek) dla znaków teoretycznie niewystępujących koło siebie czy taki, którego odstępy międzyznakowe zostały od razu tak zaprojektowane, aby ingerencja kerningu była minimalna?
Zależy to oczywiście od charakteru (tj. budowy) samego kroju pisma. Kroje typu monospaced oczywiście nie posiadają żadnego kerningu a „wąsate” pisanki mogą potrzebować finezyjnego i rozbudowanego zarządzania odległościami międzyznakowymi.
Moje fonty potrzebują pomocy!
Jeżeli mamy ulubiony font, ale istniejące w nim odstępy i kerning pozostawiają wiele do życzenia, nie jesteśmy jeszcze w beznadziejnej sytuacji - możemy coś na to zaradzić. Dzisiejsze wszechstronne programy do składu publikacji mają zaawansowane narzędzia do manipulacji parametrami fontów, które to pozwalają na poprawienie wyglądu składu nawet fontem „świeżo” zainstalowanym. Jeśli jednak sytuacja jest beznadziejna - możesz zawsze zlecić opracowanie zaawansownanego kerningu nam... Odstępy (i tracking)
| |
 |
|
Pewne specyficzne pary liter sprawiające dużo kłopotów (u góry) wyglądają dużo lepiej przy włączonym kerningu (na dole). |
| |
 |
|
Jeśli oryginalne odstępy międzyznakowe są zbyt „ścisłe” (u góry) uaktywnienie trackingu (zmiany odstępów) może wnieść dużą poprawę w czytelności tekstu (na dole). | Fonty mają tak zaprojektowane odstępy i kerning między znakami aby znaki występujące po sobie wyglądały jak najlepiej. Dotyczy to w szczególności typowych rozmiarów. Czasami jednak wybieramy rozmiar bardzo mały lub bardzo duży, a wtedy odbiór liter może nie być już taki dobry. Można wtedy pokusić się o zmiany trackingu, czyli globalną modyfikację odstępów między literami w całym fragmencie tekstu.
Tracking może być zmieniany w programach do składu takich jak QuarkXPress (przez zmianę wartości „tracking value”) czy Adobe Illustrator (przez zmianę wartości „desired letter spacing” w palecie „Paragraph”).
Kerning
Celem kerningu jest modyfikacja odstępu między dwoma znakami, które wydają się być zbyt blisko lub zbyt daleko od siebie. Zanim zaczniemy robić jakieś modyfikacje kerningu w naszym dokumencie musimy się upewnić, że możliwość ta została włączona w opcjach naszego programu.
Uwaga: Większość programów do edytowania tekstu, w odróżnieniu do programów do profesjonalnego składu publikacji i programów projektowych, nie uwzględnia istnienia par kerningowych. Jeżeli naszym celem jest profesjonalnie wyglądający pod względem typograficznym skład tekstów, musimy zainwestować w jeden z bardziej wyrafinowanych programów do składu i łamania.
Każdy poważny program do składu daje możliwość ręcznej modyfikacji kerningu między parami liter w danym dokumencie. Często dla tej funkcji są ustalane skróty klawiszowe, pomocne przy wykonywaniu szeregu poprawek.
Zwykle zmiany kerningu dotyczą jedynie pary liter, która została zaznaczona, a nie pliku fontu. Aby więc uzyskać jednolity dokument trzeba powtórzyć operację modyfikacji kerningu wyszukując wszystkie wystąpienia tej pary. Jest to szczególnie ważne w tytułach gdzie różnice są bardzo widoczne. W związku z pracochłonnoącią takiego rozwiązania ręczny kerning dużych bloków tekstu powinien być ograniczany do minimum.
Nauczenie się poprawnego definiowania odstępów i kerningu dla fontów wymaga czasu, cierpliwości i doświadczonego oka. Niezłą regułą na początku jest zasada „im mniej tym lepiej”. Należy pozostać konserwatywnym chyba, że już wiemy o co naprawdę w tym chodzi.
Autor oryginału: Ilene Strizver |
