Niekiedy standard to nie wszystko co nam wystarcza - gdy chodzi o ilość znaków dostępnych w kroju pisma. Czasami potrzebujemy specjalistycznych narzędzi do prawidłowego wykonania pracy. Projektanci fontów zdają sobie sprawę z tego, że twórcy dokumentów chcieliby mieć większy wybór znaków niż zawiera font standardowa. W rezultacie pojawia się coraz więcej fontów z obszerniejszym, niestandardowym zestawem znaków.
Jako, że font komputerowy zapisany w formacie PostSript jest nadal* (technicznie) ograniczony do 256 znaków, dodatkowe litery i znaki były często umieszczane w oddzielnych plikach. Czasami dodatkowe znaki są jedynie uzupełnieniem lub zastępstwem a wtedy są włączane do już istniejącego pliku fontu bez konieczności tworzenia nowego.
* Pamiętajmy, że format Type 1 (PostScript) ma już 20 lat!
Fonty TrueType (Unicode) nie mają już 256-cio znakowego ograniczenia.
Natomiast format OpenType nadaje się wyśmienicie do zastosowań wyrafinowanej typografii. Istnieją na rynku fonty OT zawierające w jednym pliku większość wymienionych poniżej zestawów znaków.
Dodatkowe znaki można podzielić na kilka grup:
- litery zamaszyste (swash letters)
- znaki alternatywne
- znaki eksperckie
- ligatury
- logotypy.
Litery zamaszyste
Litery zamaszyste wywodzą się z pisma kaligraficznego. Litery te mają fantazyjne zawijasy (wąsy) w miejscu zakończeń lub szeryfów i zwykle występują w jednej z trzech odmian.
Zamaszyste litery początkowe i zakończeniowe są swoiście zaprojektowane do rozpoczynania i zakańczania linii tekstu. Zwykle występują w krojach kursywianych i kaligraficznych. Avalon, Civilite i Ludovico mają bogaty wybór zamaszystych liter początkowych i zakończeniowych.
Zamaszyste litery manifestujące charakteryzują się otwarciem na litery sąsiadujące. Typowe dla tych liter jest to, że ich elementy delikatnie obejmują od dołu lub od góry przyległe znaki. Wiele takich przykładów można znaleźć w fontach takich jak Cruz Swinger, Longfellow czy Fineprint.
Zamaszyste litery fantazyjne to wielkie litery z jedną lub większą ilością charakterystyk zawijasów. Buccaneer, Loire i Buccardi to kilka przykładów dostępnych krojów pism.
Znaki alternatywne
Znaki alternatywne zostały pomyślane dla typografii tytułowej. Podobnie jak litery zamaszyste znaki aletrnatywne mogą zostać podzielone na grupy.
Litery dwuformowe to albo majuskuły (wielkie litery) o kształtach minuskuł (małych liter) albo odwrotnie minuskuły z kształtami majuskuł. Rodziny fontów Monolith i Planet to przykłady dwóch odmiennych interpretacji liter dwuformowych.
Do znaków alternatywnych należy zaliczyć proste zamienniki takie jak w foncie Diabolo, różnorodne litery „R” czy „K”. Rodziny Epicure, Kolo i Little Louis to przykłady, w których fonty alternatywne zawierają przekształcone znaki z odmiany podstawowej.
Znaki eksperckie
Znaki eksperckie odgrywają ważną rolę w wyrafinowanym składzie typograficznym. Zwykle należą do nich cyfry nautyczne, kapitaliki, ułamki, frakcje górna i dolna, standardowe ligatury.
 
Można wyróżnić dwa podstawowe typy cyfr arabskich. Mamy cyfry zwykłe (zwane niekiedy wielkimi) i cyfry skaczące (inaczej zwane małymi lub nautycznymi). Większość z nas na codzień używa cyfr zwykłych.
Cyfry zwykłe mają tę samą wysokość i odpowiadają szerokościa i proporcjami majuskułom. Cyfry skaczące (nautyczne) zaprojektowano z myślą używania ich w blokach tekstu. Główna część tych cyfr ma wysokość minuskuły „x”, a pozostała część, w zależności od cyfry, wystaje poniżej linii pisma lub powyżej wysokości „x”.
Kapitaliki to formy literowe o wielkości w przybliżeniu równej wysokości małych liter ale wygladzie zbliżonym do wygladu wielkich liter. Nie są to jednak po prostu pomniejszone majuskuły. Kapitaliki są proporcjonalnie szersze i maja grubsza kreskę niż majuskuły co sprawia, że tworzą jednolita jakość tonalną w zestawieniu z małymi literami.
Standardowa ligatura to kombinacja połączonych lub zbitych liter, które często występują obok siebie w pewnych językach. Poniżej przedstawiono ligatury powszechnie używane w składzie angielskim i niemieckim.
Ligatury specjalne
Ligatury specjalne mogą być bardzo zróżnicowane. Bogactwo projektów umożliwia osiągnięcie rezultatów niedostępnych za pomocą normalnego zestawu znaków. Kilka oryginalnych ligatur pochodzacych z krojów Aeneas, Pallazzo Caps i Gill Facia przedstawiono poniżej.
Logotypy
Font może zawierać nawet znaki będące kompletnymi logotypami. Logotyp to zwykle krótkie słowo, które zostało zaprojektowane jako niepodzielna całość.
Przykłady przedstawiono poniżej.
Dostępne są również inne rodzaje dodatkowych znaków. Na przykład font Industrial Gothic dostarcza narzędzi do tworzenia różnorodnych bannerów i nazw własnych, a fonty Science i Martini At Joe's mają wspaniałe zbiory ozdobników retro.
Jak wiadomo istnieją również zestawy znaków zawierające zamiast liter tylko rysunki bądź piktogramy. Wybór jest ogromny, ale to już całkiem inny temat.
Obecnie dostępne jest w sprzedaży bardzo wiele fontów z bogatym zestawem dodatkowych znaków. Jest więc w czym wybierać :-)
Autor oryginału: Allan Haley |
